Πυρετός στα παιδιά: Όλα όσα πρέπει να γνωρίζουν οι γονείς

Ο πυρετός στα παιδιά είναι ένα από τα συχνότερα συμπτώματα που προκαλούν ανησυχία στους γονείς και αποτελούν βασικό λόγο επίσκεψης στον παιδίατρο. Παρότι στις περισσότερες περιπτώσεις σχετίζεται με κοινές ιογενείς λοιμώξεις και δεν είναι από μόνος του επικίνδυνος, συχνά δημιουργεί ερωτήματα όπως: πότε είναι φυσιολογικός, πότε χρειάζεται χορήγηση αντιπυρετικών και πότε απαιτεί άμεση ιατρική εκτίμηση; Η σωστή ενημέρωση σχετικά με τον πυρετό βοηθά τους γονείς να αντιμετωπίζουν το σύμπτωμα με ψυχραιμία, να προσφέρουν στο παιδί τους την κατάλληλη φροντίδα στο σπίτι και να αναγνωρίζουν εγκαίρως τις καταστάσεις που θα πρέπει να απευθυνθούν σε παιδίατρο.

Τι είναι πυρετός;

Ως πυρετός ορίζεται η αύξηση της θερμοκρασίας του ανθρώπινου σώματος πάνω από την κανονική ημερήσια διακύμανση. Παθολογικές θεωρούνται θερμοκρασίες ≥38°C σε βρέφη κάτω των τριών μηνών και ≥38,5°C σε μεγαλύτερα παιδιά που έχουν μετρηθεί στο ορθό. Είναι σημαντικό να κατανοηθεί ότι η θερμοκρασία του σώματος δεν ανεβοκατεβαίνει τυχαία, αλλά ρυθμίζεται από το θερμορρυθμιστικό κέντρο του υποθαλάμου, μέσω εξειδικευμένων νευρικών μηχανισμών. Ο πυρετός, λοιπόν, δεν είναι απλώς ένα «ανεπιθύμητο σύμπτωμα», αλλά μια φυσιολογική αντίδραση του οργανισμού που ενεργοποιείται σε περίπτωση λοίμωξης ή φλεγμονής.

Φυσιολογικές θερμοκρασίες στα παιδιά

Η θερμοκρασία του σώματος στα παιδιά δεν είναι απόλυτα σταθερή καθώς επηρεάζεται από την ηλικία, την ώρα της ημέρας, τη σωματική δραστηριότητα, ακόμη και από περιβαλλοντικούς παράγοντες όπως η ζέστη ή η υγρασία. Η μέση θερμοκρασία σώματος ενός παιδιού, μετρούμενη στον πρωκτό, είναι περίπου 37°C. Η θερμοκρασία του σώματος δεν είναι ποτέ σταθερή, μπορεί να υπάρχει διακύμανση έως και 2 °C (από 36-38°C) ανάλογα με την ώρα της ημέρας. Είναι η χαμηλότερη νωρίς το πρωί και η υψηλότερη νωρίς το βράδυ. Η θερμοκρασία του σώματος είναι κατά κανόνα κατά 0,5°C χαμηλότερη το πρωί σε σχέση με το βράδυ.

Πυρετός στα παιδιά & είδη θερμομέτρων

Η επιλογή του κατάλληλου θερμομέτρου είναι καθοριστική για την αξιόπιστη μέτρηση της θερμοκρασίας στα παιδιά. Κάθε τύπος έχει πλεονεκτήματα αλλά και περιορισμούς.

1. Ηλεκτρονικά θερμόμετρα

Πλεονεκτήματα:

Είναι τα πιο διαδεδομένα και εύχρηστα.
Δίνουν σχετικά αξιόπιστες μετρήσεις στη μασχάλη, στο στόμα και στο ορθό.
Οικονομικά και διαθέσιμα σε διάφορες μορφές.

Μειονεκτήματα:

Η ακρίβεια εξαρτάται από τη σωστή χρήση (σωστή θέση, επαρκής χρόνος).
Χρειάζονται τακτικό καθαρισμό για λόγους υγιεινής.

2. Τυμπανικά θερμόμετρα υπερύθρων (στο αυτί)

Πλεονεκτήματα:

Παρέχουν αποτέλεσμα μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα.
Είναι ατραυματικά και καλά ανεκτά από τα παιδιά.
Μετρούν θερμοκρασία κοντά στην κεντρική (στο τύμπανο).

Μειονεκτήματα:

Απαιτούν σωστή τοποθέτηση στον ακουστικό πόρο για αξιόπιστο αποτέλεσμα.
Η παρουσία κεριού στο αυτί μπορεί να επηρεάσει τη μέτρηση.
Λιγότερο αξιόπιστα σε βρέφη <6 μηνών λόγω στενού ακουστικού πόρου.

3. Θερμόμετρα μετώπου υπερύθρων (επαφής ή εξ αποστάσεως)

Πλεονεκτήματα:

Εύχρηστα, ανώδυνα και δεν απαιτούν συνεργασία από το παιδί.
Πολύ γρήγορη μέτρηση (σε δευτερόλεπτα).
Χρήσιμα για προκαταρκτικό έλεγχο ή σε μαζικούς χώρους.

Μειονεκτήματα:

Η ακρίβεια είναι χαμηλότερη σε σχέση με τα ηλεκτρονικά και τυμπανικά θερμόμετρα.
Επηρεάζονται από περιβαλλοντικούς παράγοντες (θερμοκρασία δωματίου, εφίδρωση, ρεύματα αέρα).
Δεν συνιστώνται για την κλινική εκτίμηση του πυρετού σε παιδιά.

4. Υαλοθερμόμετρα με υδράργυρο

Τα υαλοθερμόμετρα με υδράργυρο ενέχουν σοβαρό κίνδυνο σπασίματος και απελευθέρωσης υδραργύρου, μιας ουσίας που είναι τοξική τόσο για τον άνθρωπο όσο και για το περιβάλλον. Για τον λόγο αυτό έχουν επισήμως αποσυρθεί από την αγορά της Ευρωπαϊκής Ένωσης και δεν χρησιμοποιούνται πλέον στην παιδιατρική πράξη. Όσοι γονείς εξακολουθούν να τα διατηρούν στο σπίτι συνιστάται να τα αποσύρουν άμεσα και να τα αντικαταστήσουν με σύγχρονα και ασφαλή ηλεκτρονικά θερμόμετρα, σύμφωνα με τις ισχύουσες οδηγίες.

Πυρετός στα παιδιά & τρόποι θερμομέτρησης

Η σωστή θερμομέτρηση είναι καθοριστική για την αξιόπιστη εκτίμηση του πυρετού. Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται στα νεογνά και βρέφη, όπου ακόμη και μικρή αύξηση της θερμοκρασίας μπορεί να αποτελεί ένδειξη σοβαρής λοίμωξης. Σε αυτές τις ηλικίες η θερμομέτρηση πρέπει να γίνεται προσεκτικά και η αξιολόγηση να βασίζεται πάντα στην καθοδήγηση του παιδιάτρου. Η μέθοδος που θα χρησιμοποιηθεί εξαρτάται κυρίως από την ηλικία του παιδιού, αλλά και από τις πρακτικές δυνατότητες κάθε περίπτωσης. Υπάρχουν πολλοί τρόποι να μετρήσετε τη θερμοκρασία του σώματος του παιδιού σας. Σημαντικό είναι να γνωρίζετε ότι κάθε τρόπος έχει πλεονεκτήματα και περιορισμούς.

1. Θερμομέτρηση στη μασχάλη (προσθέτουμε 0,5°C στην ένδειξη)

Πλεονεκτήματα:

Είναι η πιο συνηθισμένη μέθοδος στο σπίτι.
Ασφαλής, απλή και απόλυτα οικεία στους γονείς.
Δεν προκαλεί δυσφορία στο παιδί.

Μειονεκτήματα:

Απαιτεί σωστή τοποθέτηση του θερμομέτρου και αρκετό χρόνο.
Οι μετρήσεις μπορεί να είναι λιγότερο ακριβείς, καθώς δεν αποτυπώνουν πάντα την κεντρική θερμοκρασία του σώματος.

2. Θερμομέτρηση στο ορθό

Πλεονεκτήματα:

Παρέχει την ακριβέστερη μέτρηση της κεντρικής θερμοκρασίας, ειδικά στα βρέφη.
Δεν επηρεάζεται από εξωτερικούς παράγοντες (π.χ. θερμοκρασία δωματίου, ρούχα).

Μειονεκτήματα:

Μπορεί να προκαλέσει έντονη δυσφορία στο μεγαλύτερο παιδί.
Υπάρχει μικρός κίνδυνος τραυματισμού ή επιμόλυνσης.

3. Θερμομέτρηση στο αυτί (τυμπανικό θερμόμετρο υπερύθρων)

Πλεονεκτήματα:

Πολύ γρήγορη (λίγα δευτερόλεπτα) και ατραυματική διαδικασία.
Εάν γίνει σωστά, δίνει αξιόπιστα αποτελέσματα, καθώς μετρά την εσωτερική θερμοκρασία του ωτός, που αντανακλά την κεντρική θερμοκρασία.
Κατάλληλη για χρήση τόσο στο σπίτι όσο και σε ιατρικό περιβάλλον.

Μειονεκτήματα:

Απαιτεί σωστή τεχνική και εξοικείωση του χρήστη.
Αν δεν τοποθετηθεί σωστά, οι μετρήσεις μπορεί να είναι αναξιόπιστες.
Επηρεάζεται από την παρουσία εκκρίσεων ή λοιμώξεων στο αυτί.
Αντενδείκνυται σε βρέφη κάτω των 6 μηνών λόγω ανατομικών δυσκολιών του ακουστικού πόρου.

4. Θερμομέτρηση από το στόμα (προσθέτουμε 0,5°C στην ένδειξη)

Πλεονεκτήματα:

Σχετικά εύκολη και ατραυματική μέθοδος.
Δίνει αρκετά αξιόπιστα αποτελέσματα σε συνεργάσιμα παιδιά.

Μειονεκτήματα:

Δεν προτείνεται σε παιδιά κάτω των 5 ετών λόγω δυσκολίας συνεργασίας
Οι μετρήσεις μπορεί να αλλοιωθούν από πρόσφατη λήψη τροφής ή υγρών.
Σχετικά δύσκολη μέθοδος στα παιδιά, καθώς απαιτεί να κρατήσουν το θερμόμετρο σταθερά κάτω από τη γλώσσα, χωρίς να μιλούν, να καταπίνουν ή να κινούνται κατά τη διάρκεια της μέτρησης.

Στα νεογνά (<4 εβδομάδων) και στα βρέφη κάτω των τριών μηνών η συνιστώμενη μέθοδος είναι η θερμομέτρηση στο ορθό μέσω ηλεκτρονικού θερμομέτρου με εύκαμπτο ρύγχος, γιατί είναι η πιο αξιόπιστη. Στα μεγαλύτερα βρέφη και παιδιά έως 5 ετών προτιμάται η θερμομέτρηση στη μασχάλη ή με τυμπανικό θερμόμετρο υπερύθρων, διότι είναι ευκολότερες και πιο γρήγορες. Αντίθετα η ορθική θερμομέτρηση δεν συστήνεται για συστηματική χρήση σε μεγαλυτερα βρέφη και παιδιά, καθώς μπορεί να προκαλέσουν δυσφορία και να συνοδεύονται από κινδύνους ή μειωμένη αξιοπιστία.

Οδηγίες για φροντίδα στο σπίτι

Η σωστή φροντίδα στο σπίτι αποτελεί βασικό κομμάτι της αντιμετώπισης του πυρετού και μπορεί να συμβάλει ουσιαστικά τόσο στην ανακούφιση του παιδιού όσο και στη μείωση του άγχους των γονέων. Ακολουθώντας μερικές απλές αλλά τεκμηριωμένες οδηγίες, οι γονείς μπορούν να υποστηρίξουν αποτελεσματικά την ανάρρωση και να διασφαλίσουν την άνεση και την ασφάλεια του παιδιού τους. Συστήνονται τα εξής:

Η επαρκής ενυδάτωση είναι θεμελιώδης στη φροντίδα του παιδιού με πυρετό. Ο πυρετός αυξάνει τις απώλειες υγρών μέσω της εφίδρωσης και της ταχύτερης αναπνοής, με αποτέλεσμα τα παιδιά –και ιδιαίτερα τα βρέφη– να κινδυνεύουν περισσότερο από αφυδάτωση. Γι’ αυτό, είναι σημαντικό να προσφέρονται συχνά υγρά, όπως νερό, φυσικοί χυμοί ή σούπες, ενώ στα βρέφη προτείνεται συχνός θηλασμός ή χορήγηση γάλακτος. Η διατήρηση καλής ενυδάτωσης συμβάλλει όχι μόνο στη ρύθμιση της θερμοκρασίας αλλά και στη γενικότερη ευεξία του παιδιού.
Κατάλληλος ρουχισμός και περιβάλλον. Το παιδί πρέπει να ντύνεται με ελαφρά και άνετα ρούχα, ώστε να διευκολύνεται η φυσική απώλεια θερμότητας από το σώμα. Ο χώρος όπου παραμένει πρέπει να είναι καλά αεριζόμενος και δροσερός, με θερμοκρασία γύρω στους 20°C. Η υπερβολική κάλυψη με πολλά ρούχα ή βαριές κουβέρτες δεν συμβάλλει στη μείωση του πυρετού· αντίθετα, μπορεί να αυξήσει τη θερμοκρασία του σώματος και να προκαλέσει δυσφορία στο παιδί.
Ξεκούραση. Η ξεκούραση αποτελεί σημαντικό μέρος της ανάρρωσης, καθώς βοηθά τον οργανισμό να εξοικονομεί ενέργεια για την αντιμετώπιση της λοίμωξης. Συνιστάται το παιδί να ξεκουράζεται και να αποφεύγει έντονη σωματική δραστηριότητα, χωρίς όμως να επιβάλλεται απόλυτη ακινησία. Αν η διάθεσή του το επιτρέπει, μπορεί να σηκώνεται, να παίζει ή να κινείται ελεύθερα μέσα στο σπίτι. Ο στόχος είναι να βρει τη δική του ισορροπία ανάμεσα στην ανάπαυση και στη φυσική δραστηριότητα, ακολουθώντας το ρυθμό που του υπαγορεύει η κατάστασή του.
Αντιπυρετική αγωγή. Η αντιπυρετική αγωγή έχει στόχο την ανακούφιση του παιδιού και όχι απλώς τη μείωση της θερμοκρασίας. Η χορήγηση παρακεταμόλης ή ιβουπροφαίνης συνιστάται όταν το παιδί παρουσιάζει έντονη κακουχία ή δυσφορία και όχι αποκλειστικά με βάση τον αριθμό που δείχνει το θερμόμετρο. Η δόση πρέπει πάντα να είναι προσαρμοσμένη στο βάρος και την ηλικία του παιδιού, σύμφωνα με τις οδηγίες του παιδιάτρου. Η ασπιρίνη δεν πρέπει να χρησιμοποιείται σε παιδιά, καθώς συνδέεται με τον κίνδυνο εμφάνισης του σοβαρού συνδρόμου Reye. Επίσης, ο συνδυασμός ή η εναλλαγή παρακεταμόλης και ιβουπροφαίνης δεν συστήνεται συστηματικά και θα πρέπει να εφαρμόζεται μόνο εφόσον το κρίνει ο θεράπων παιδίατρος.
Παρακολούθηση. Η παρακολούθηση του παιδιού με πυρετό είναι καθοριστικής σημασίας, ιδιαίτερα τις νυχτερινές ώρες. Οι γονείς καλούνται να ελέγχουν τακτικά τη γενική κατάσταση του παιδιού, τη συμπεριφορά του, την αναπνοή, την ενυδάτωση και τυχόν εμφάνιση συμπτωμάτων που μπορεί να αποτελούν προειδοποιητικά σημάδια (όπως υπνηλία, λήθαργος, δυσκολία στην αναπνοή ή εξάνθημα). Η έγκαιρη αναγνώριση τέτοιων αλλαγών επιτρέπει την άμεση επικοινωνία με τον παιδίατρο και συμβάλλει στην ασφαλή διαχείριση του πυρετού στο σπίτι.
Αποφυγή ακατάλληλων πρακτικών. Η αποφυγή ακατάλληλων πρακτικών είναι εξίσου σημαντική με τις σωστές οδηγίες φροντίδας. Δεν συνιστάται η χρήση αλκοολούχων επιθεμάτων ή ψυχρών μπάνιων, καθώς μπορεί να προκαλέσουν απότομη αγγειοσύσπαση, ρίγος ή ακόμη και τοξικές επιδράσεις από την απορρόφηση αλκοόλης.

Πυρετός στα παιδιά: Πότε πρέπει να απευθυνθείτε αμέσως στον παιδίατρο

Παρότι ο πυρετός στα παιδιά είναι συχνά καλοήθης, υπάρχουν περιπτώσεις που μπορεί να υποδηλώνει σοβαρότερη κατάσταση και απαιτεί άμεση εκτίμηση από παιδίατρο. Οι γονείς θα πρέπει να αναζητήσουν άμεσα ιατρική βοήθεια όταν:

Το βρέφος είναι κάτω των 3 μηνών και παρουσιάζει θερμοκρασία ≥38°C, ακόμη κι αν δεν υπάρχουν άλλα συμπτώματα, γιατί υπάρχει απόλυτη ένδειξη για νοσηλεία.
Παιδί κάθε ηλικίας με θερμοκρασία ≥40°C, Θερμοκρασία σώματος πάνω από 41°C μπορεί να οδηγήσει σε επιπλοκές.
Ο πυρετός επιμένει για περισσότερες από 3 ημέρες, χωρίς σαφή βελτίωση.
Εμφανίζεται εξάνθημα που δεν υποχωρεί με πίεση (δοκιμή με ποτήρι), ευαισθησία στο φως, έντονος πονοκέφαλος, δυσκαμψία του αυχένα, σύγχυση καθώς μπορεί να σχετίζεται με σοβαρή λοίμωξη.
Το παιδί παρουσιάζει πυρετικούς σπασμούς, έντονη υπνηλία, λήθαργο ή δυσκολία στην αφύπνιση.
Το παιδί δυσφορεί ή κλαίει για ένα εύλογο χρονικό διάστημα χωρίς κάποια σαφή αιτία και δεν δύναται να ηρεμήσει.
Ο πυρετός συνοδεύεται από δυσκολία στην αναπνοή, συριγμό, πόνο στον αυχένα, συνεχή έμετο ή διάρροια.
Ο πυρετός συνοδεύεται από πόνο.
Το παιδί και ειδικά το βρέφος αρνείται τα υγρά ή παρατηρούνται σημάδια αφυδάτωσης (ξηρά χείλη, μειωμένη ούρηση, βυθισμένη πηγή σε βρέφη) ή έχει μειωθεί σημαντικά η ποσότητα ούρων.
Το παιδί είναι άκεφο χωρίς ενδιαφέρον για παιχνίδι
Ο γονέας αισθάνεται ότι η γενική κατάσταση του παιδιού «δεν είναι φυσιολογική» ή έχει έντονη ανησυχία, ακόμη και αν τα υπόλοιπα συμπτώματα φαίνονται ήπια.

Πυρετός στα παιδιά – Συχνές ερωτήσεις

Μπορεί να προκαλέσει εγκεφαλική βλάβη ο πυρετός;
Όχι. Ο πυρετός είναι αμυντικός μηχανισμός και δεν προκαλεί εγκεφαλική βλάβη. Σοβαρές επιπλοκές μπορεί να εμφανιστούν μόνο σε εξαιρετικά υψηλές θερμοκρασίες (>41°C), που είναι σπάνιες.
Ανέβηκε πολύ η θερμοκρασία. Σημαίνει ότι το παιδί είναι σοβαρά άρρωστο;
Όχι απαραίτητα. Το ύψος του πυρετού δεν δείχνει μόνο του τη βαρύτητα της νόσου· πιο σημαντική είναι η συνολική εικόνα του παιδιού (διάθεση, ενυδάτωση, όρεξη, ανταπόκριση).
Πρέπει πάντα να χορηγώ αντιπυρετικό;
Όχι. Δίνονται μόνο όταν το παιδί έχει κακουχία, δυσφορία ή δυσκολία στον ύπνο/σίτιση. Στόχος είναι η ανακούφιση, όχι η πλήρης εξάλειψη του πυρετού.
Μπορούν τα αντιπυρετικά να προλάβουν τους πυρετικούς σπασμούς;
Όχι. Η χορήγησή τους δεν μειώνει τον κίνδυνο πυρετικών σπασμών· σκοπός τους είναι μόνο η ανακούφιση της δυσφορίας από τον πυρετό.
Είναι καλύτερη η ιβουπροφαίνη ή η παρακεταμόλη;
Και τα δύο είναι αποτελεσματικά και ασφαλή όταν δίνονται στη σωστή δόση. Η επιλογή εξαρτάται από ηλικία, βάρος και τις οδηγίες του παιδιάτρου.
Μπορεί το παιδί να πάει σχολείο με πυρετό;
Όχι. Πρέπει να μείνει στο σπίτι μέχρι να είναι απύρετο για 24 ώρες χωρίς αντιπυρετικά και να έχει ανακτήσει διάθεση και ενέργεια, ώστε να προστατευθεί και το ίδιο και οι συμμαθητές του.

Επικοινωνήστε με το ιατρείο μας

Ο πυρετός στα παιδιά είναι ένα συχνό σύμπτωμα που στις περισσότερες περιπτώσεις δεν πρέπει να προκαλεί πανικό, χρειάζεται όμως σωστή εκτίμηση και φροντίδα. Με μια αξιόπιστη θερμομέτρηση, ψύχραιμη παρακολούθηση και έγκαιρη επικοινωνία με τον παιδίατρο, οι γονείς μπορούν να προσφέρουν στο παιδί τους ασφάλεια και ταχύτερη ανάρρωση. Ο Δρ. Χρήστος Ζωγράφος, Παιδίατρος με εκπαίδευση σε κορυφαία νοσοκομεία της Γερμανίας και εξειδίκευση στην Παιδοαιματολογία, προσφέρει εξατομικευμένη πρόληψη, διάγνωση και θεραπεία με σεβασμό στις ανάγκες κάθε παιδιού. Επικοινωνήστε με το παιδιατρικό μας ιατρείο σε Αίγιο και Πάτρα, για να κλείσετε ραντεβού και να λάβετε εξατομικευμένες συμβουλές για την υγεία και την ανάπτυξη του παιδιού σας.

Πυρετός στα παιδιά: Όλα όσα πρέπει να γνωρίζουν οι γονείς